Uitwerken van een ergonomiebeleid op het werk

Op  15 mei 2024 werd er nieuwe wetgeving rond ergonomie op het werk en de preventie van MSA (musculoskeletale aandoeningen)  gepubliceerd. Deze wetgeving zorgde voor een wijziging van boek VIII van de Codex over het welzijn op het werk wat betreft ergonomie op het werk en preventie van musculoskeletale aandoeningen op het werk . Iets meer dan een jaar na  de inwerkingtreding (25 mei 2024), hebben reeds heel wat bedrijven  actie genomen om hun ergonomiebeleid verder uit te diepen maar met onderstaande toelichting willen we toch nog even verduidelijken wat deze wetswijziging precies met zich meebrengt en hoe hier praktisch mee aan de slag kan  gegaan worden.

Wat zijn musculoskeletale aandoeningen (MSA)?

Musculoskeletale aandoeningen zijn klachten aan spieren, gewrichten, pezen of zenuwen, vaak veroorzaakt of verergerd door werk gerelateerde activiteiten. Denk aan rugpijn, nek- en schouderklachten of problemen aan polsen en knieën. Ze komen bijvoorbeeld vaak voor bij werknemers die regelmatig:

• Zitten of staan in eenzelfde houding
• Repetitieve handelingen uitvoeren
• Zware lasten tillen of verplaatsen
• Werken met trillende machines

Risicoanalyse en preventiemaatregelen

De werkgever dient bij het ontwerp, de inrichting en de aanpassing van de werkposten rekening te houden met de ergonomische aspecten om MSA of gezondheidsaandoeningen gelinkt aan MSA te voorkomen. Hiervoor moet de werkgever een risicoanalyse uitvoeren die rekening houdt met onderstaande biomechanische risicofactoren:

• het gebruik van kracht (bv. dragen, verplaatsen, duwen, trekken, …);
• repetitieve bewegingen;
• de duur en frequentie van de beweging of de taak;
• de werkhoudingen (bv. extreme of statische houdingen);
• de werkbewegingen (bv. hoek en snelheid van de beweging);
• de kracht van het contact (bv. bij het vastgrijpen van gereedschap of plaatselijke druk).

Om hiermee van start te gaan, worden best eerst alle werkposten geïnventariseerd (zoals ook nodig voor de opmaak van taakrisicoanalyses). Daarna is het kwestie van de ergonomische risico’s per werkpost te gaan inventariseren door observatie en overleg met de medewerkers en de hiërarchische lijn van de werkpost. Op basis van deze info kunnen de risico’s geëvalueerd/gekwantificeerd worden. 

Er zijn heel wat verschillende methodes om deze risicoanalyse op te maken. Voorbeelden van mogelijke risicoanalysemethodes zijn: 

• KIM-methodes
• Werkhoudingsinstrument van TNO
• Ergonomie en MSA checklist
• NIOSH
• Bevraging  beeldschermwerk

Om laagdrempelig aan de slag te gaan, wordt hieronder  de gebruiksvriendelijke en vrij vlot op te maken online tool  Ergoscore toegelicht. Deze is zonder commerciële doeleinden ontwikkeld en gratis aangeboden door Ergonomiesite. Deze zorgt voor een screening en kwantificering van de ergonomische risico’s op uw werkposten.

De te doorlopen stappen van de tool zijn:

1) Risico’s inventariseren

Ga na per werkpost welke ergonomische risico’s aanwezig kunnen zijn. Deze kunnen zijn (meerdere zijn mogelijk):

• Tillen (>3kg)
• Trekken en duwen
• Repetitief werken (>10x/min)
• Verplaatsen van personen
• Staand werken (<2m)
• Geknield werken
• Zittend werken
• Beeldschermwerk (>2u)
• Extreme houdingen (rug/schouders)
• Vermoeiend werk (>4u wandelen)

2) Risico’s kwantificeren

 Elk risico wordt daarna geanalyseerd, waarbij onder meer volgende vragen aan bod komen:

• Frequentie van een beweging
• Taakduur (% van de werkdag)
• Intensiteit (bv. max. gewicht)
• Omschrijving van houding van bepaald lichaamsdeel (bv. rug, schouders, nek, polsen,…)
• Omstandigheden en omgeving (bv. ruimte, grip, ondergrond, verlichting, trillingen, staat van de wielen…)

Op basis van deze parameters wordt een risicoscore bepaald:

• 0 – 50: OK 

• 51 – 74: actie nodig

• 75 – 99: actie noodzakelijk

• > 100: niet aanvaardbaar

3) Preventiemaatregelen bepalen

In de Ergoscore tool worden reeds een aantal mogelijke maatregelen per risico gesuggereerd. Hieraan wordt ook gekoppeld wat de invloed ervan is op de risicoscore. 

Voorbeelden van maatregelen kunnen zijn:

• Technisch: automatiseren, in hoogte verstelbare tafels, tilsysteem, reorganisatie van de werkpost,…
• Organisatorisch: jobrotatie
• Persoonlijk: opleiding

Als deze maatregelen reeds aanwezig zijn of effectief worden ingevoerd, zal de risicoscore dalen. Het is de bedoeling om maatregelen te nemen tot het risico gedaald is tot een aanvaardbaar niveau. Maatregelen kunnen best ook bepaald worden op basis van de preventiehiërarchie.

Net zoals de opvolging van andere risicoanalyses, worden de  maatregelen uit de risicoanalyse ergonomie ook toegevoegd aan het globaal preventieplan (GPP) en/of jaaractieplan (JAP).

4) Risico’s verder analyseren

Bij ergonomische knelpunten die moeilijker op te lossen zijn, kan het interessant zijn om dieper te gaan analyseren (niet mogelijk met Ergoscore tool). Dit kan door het uitvoeren van metingen (bv. houdingsanalyse, meten van spieractiviteit (EMG), gebruik dynamometer, …). Dit kan interessant zijn om het verbetereffect van grote investeringen voorafgaand in kaart te brengen. 

5) Evaluatie risico’s en preventiemaatregelen

De risicoanalyse ergonomie dient minstens 1 keer per jaar geactualiseerd te worden, alsook wanneer wijzigingen worden doorgevoerd aan de werkpost die invloed kunnen hebben op de blootstelling van werknemers aan musculoskeletale risico’s. Ook bij het ontwerp van nieuwe werkpost dient hier rekening mee gehouden te worden.

Bij deze evaluatie dient rekening gehouden te worden met aanbevelingen en adviezen van onderstaande partijen:

• Betrokken werknemers en leidinggevenden
• PA-arbeidsarts (o.b.v. gezondheidstoezicht, re-integratie, beroepsziekten)
• CPBW
• Beleidsadvies EDPBW

Informatie en opleiding werknemers

De werkgever dient ook te voorzien in een passende opleiding voor de werknemers die worden blootgesteld aan musculoskeletale risico’s op het werk. De doelstellingen van deze opleiding zijn:

• Het begrijpen en herkennen van ergonomische risico’s en risicofactoren
• Het overleggen van de preventiemaatregelen en zoeken naar oplossingen met de werknemers
• Het sensibiliseren van het toepassen van een goede individuele preventie (bv. houding, conditie, levenshygiëne) 

Doel van een ergonomiebeleid

Het doel van het uitwerken van een ergonomiebeleid is het bijdragen aan een gezondere werkomgeving en de kans op verzuim gelinkt aan MSA te verlagen.  Het aanpassen van de werkomgeving aan de (fysieke) noden van de werknemers, kan ook zorgen voor een snellere werkhervatting en re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers door MSA.

Hulp nodig?

De Consultes-experts staan steeds voor u klaar om u en uw onderneming gepast advies te verlenen over  milieu-, energie- en preventie gerelateerde vraagstukken. We helpen u graag verder via consultes@consultes.be.