Nieuwe gevarenklassen voor gevaarlijke producten.

Op 20 april 2023 trad de gedelegeerde verordening (EU) 2023/707 in werking. Door deze verordening werden enkele nieuwe gevarenklassen geïntroduceerd in de Europese indelings- en etiketteringsregelgeving voor gevaarlijke stoffen en mengsels. Het betreft dus een wijzigingsbesluit van de CLP-Verordening (EG) 1272/2008.

WAT BETEKENT DIT VOOR U?

Wijzigingen aan de CLP-Verordening zijn voornamelijk van belang voor bedrijven die stoffen en mengsels moeten indelen omdat ze fabrikant, importeur of downstreamgebruiker zoals samenstellers, vullers, producenten van voorwerpen zijn. Zij zijn verplicht om, als de classificatie van een stof wijzigt, na te gaan welke gevolgen dit heeft voor de indeling en etikettering van hun stoffen en mengsels en deze indien nodig aan te passen tegen de in de wetgeving bepaalde datum. 
 
Eindgebruikers van gevaarlijke producten kunnen gevolgen van dergelijke wijzigingen merken door een andere (meestal strengere) indeling van de producten die zij gebruiken. Dit is zichtbaar op de etikettering en verpakking van het gevaarlijk product. Ook de informatie over de indeling van het product in het veiligheidsinformatieblad van de desbetreffende gevaarlijke producten zal als gevolg van de gewijzigde indeling door de fabrikant of leverancier geactualiseerd worden. Wanneer een product strenger wordt ingedeeld, moeten onder andere de risicobeoordeling, veiligheidsinstructiekaart, opslagwijze en de concrete indeling in Vlarem II-rubrieken van dat product worden herbekeken.

NIEUWE GEVARENKLASSEN IN KADER VAN DE EUROPESE GREEN DEAL

Op 14 oktober 2020 publiceerde de Europese Commissie haar duurzaamheidsstrategie voor chemische stoffen. Eén van de doelstellingen van de Europese Green Deal is het streven naar een ‘zero pollution Europe’. Deze duurzaamheidsstrategie voor chemische stoffen vormt  één van de belangrijkste acties binnen het ‘zero pollution action plan’. De introductie van de nieuwe gevarenklassen in de CLP-Verordening is een onderdeel van deze strategie. 
 
De nieuwe gevarenklassen die met deze wijzigingen worden geïntroduceerd zijn:  

• de hormoonontregelaars;
• stoffen met persistente, bioaccumulerende en toxische (PBT) of zeer persistente, zeer bioaccumulerende eigenschappen (zPzB);
• stoffen met persistente, mobiele en toxische (PMT) of zeer persistente, zeer mobiele eigenschappen (zPzM).

OVERZICHT VAN DE NIEUWE KLASSEN

Hormoonontregelaars (endocrine disruptors)

Hiermee worden de stoffen en mengsels bedoeld die een storende werking kunnen hebben op hormoonsystemen, zowel van mens als dier. De officiële definitie luidt als volgt: een stof die of mengsel dat één of meer functies van het endocrien systeem wijzigt en bijgevolg in een intact organisme, zijn nageslacht, populaties of subpopulaties schadelijke effecten veroorzaakt. 
Eén van de bekendere hormoonontregelaars is Bisphenol A (BPA). BPA staat in het kader van de REACH-Verordening op vandaag al op de autorisatielijst wegens de giftigheid van de stof voor de menselijke voortplanting én de hormoonontregelende eigenschappen. Andere stoffen met hormoonontregelende eigenschappen komen onder meer voor in allerlei in de industrie gebruikte additieven (weekmakers voor pvc zoals ftalaten), metalen, vlamvertragers en pesticiden. Bovendien komen ze als verontreiniging voor in voedsel(verpakkingen) en cosmetica.   
De opdeling in gevolgen voor mens en dier wordt ook in de CLP-Verordening gemaakt. Er komt met andere woorden een gevarenklasse “hormoonontregeling met gevolgen voor de menselijke gezondheid” en een aparte gevarenklasse voor “hormoonontregeling met gevolgen voor het milieu”. 
 
In onderstaande tabel zijn de criteria voor indeling, gevarenaanduidingen en EUH- en P-zinnen opgenomen. Aangezien deze gevarenindeling (nog) niet in het VN-GHS is opgenomen hebben de nieuwe klassen EU-gevarenaanduidingen die moeten fungeren als H-aanduidingen. Ook wat betreft pictogrammen zouden deze pas toegevoegd kunnen worden als ze in het VN-GHS zouden worden opgenomen.
 

Tabel 1: De nieuwe gevarenklassen voor stoffen en mengsels met hormoonontregelende eigenschappen

Persistente, bioaccumulerende en toxische (PBT) of zeer persistente, zeer bioaccumulerende eigenschappen (zPzB)

De overige nieuw ingevoerde gevarenklassen hebben betrekking op stoffen en mengsels met gevolgen voor het milieu. De gevarenklasse PBT staat voor persistente, toxische en bioaccumulerende stoffen. De klasse zPzB  omvat zeer persistente en zeer bioaccumulerende stoffen (ongeacht hun toxiciteit).

Deze stoffen accumuleren in het milieu. Gevolgen van deze accumulatie zijn op lange termijn onvoorspelbaar en (met de huidige beschikbare zuiveringstechnieken) niet om te keren. In het kader van de REACH-Verordening kunnen dergelijke stoffen op vandaag al aangemerkt zijn als zeer zorgwekkende stof en op de kandidaatslijst staan of er in de toekomst nog op terecht komen. Door de opname van indelingscriteria in de CLP-Verordening zijn stoffen die aan de classificatievoorwaarden voldoen voortaan ook in een eigen gevarenklasse ingedeeld. 

Persistente, mobiele en toxische (PMT) of zeer persistente, zeer mobiele eigenschappen (zPzM)

Ook deze laatste nieuwe gevarenklasse heeft betrekking op stoffen en mengsels die gevolgen hebben voor het milieu. De gevarenklasse van de PMT omvat stoffen en mengsels met persistente, mobiele en toxischeeigenschappen. De categorie van de zPzM zijn zeer persistent en zeer mobiel (ongeacht hun toxiciteit). 
Stoffen met deze eigenschappen hebben een hoge mobiliteit als gevolg van een laag adsorptievermogen en kunnen zo in de watercyclus (incl. het drinkwatercircuit) terecht komen. Op deze manier kunnen ze zich over grote afstanden verspreiden. 
Omdat er nog geen zuiveringsproces bestaat waardoor ze volledig kunnen worden verwijderd in afvalwaterbehandelingsprocessen, komen stoffen en mengsels met deze eigenschappen in het milieu terecht. Onvolledige verwijdering in combinatie met nieuwe emissies van deze stoffen en mengsels zorgt ervoor dat hun concentratie in het milieu toeneemt.
Voortaan worden deze stoffen en mengsels dus ook in een eigen gevarenklasse ingedeeld. De etikettering en verpakking wordt eveneens gereguleerd, waardoor de identificatie van stoffen en mengsels met deze eigenschappen binnen de Europese Unie op een eenduidige manier zal gebeuren.    
 
Tabel 2: De nieuwe gevarenklassen voor stoffen en mengsels met PBT/zPzB of PMT/zPzM eigenschappen

WANNEER VAN TOEPASSING? 

De gedelegeerde verordening (EU) 2023/707 werd gepubliceerd op 31 maart 2023 en trad in werking op 20 april 2023. Wat betreft de nieuwe indelings- en etiketteringsverplichtingen zijn er bepalingen toegevoegd over de uitgestelde toepassing ervan. Leveranciers hebben, zoals voorzien is in de overgangsbepalingen van de CLP-Verordening zelf, wel altijd de mogelijkheid om de nieuwe indelings- en etiketteringsvoorschriften nu al te gebruiken, nog voor de datum waarop ze verplicht worden. 
 
Tabel 3: Tabel met data vanaf wanneer de nieuwe indeling verplicht toegepast moet worden

WIJZIGINGEN BEPALINGEN ETIKET

Onder bepaalde voorwaarden moet er op mengsels die niet voor het grote publiek bestemd zijn en niet als gevaarlijk zijn ingedeeld, de vermelding ‘EUH210: Veiligheidsinformatieblad op verzoek verkrijgbaar’ worden aangebracht. Deze bepaling wordt nu uitgebreid zodat ze ook van toepassing is voor mengsels die ≥ 0,1 % of meer bevatten van een stof die is ingedeeld als hormoonontregelaar met gevolgen voor de menselijke gezondheid van categorie 2 of mengsels die ≥ 0,1 % of meer van een stof die is ingedeeld als hormoonontregelaar met gevolgen voor het milieu van categorie 2. 

AANPASSINGEN CODEX

Aangezien de gedelegeerde verordening meteen van toepassing is in de lidstaten, dienden de hormoonverstoorders met gevolgen voor de menselijke gezondheid ook opgenomen te worden in de codex over het welzijn op het werk. Dit gebeurde met een Koninklijk Besluit dat gepubliceerd werd op 18 juli 2023. Dit K.B. komt voort uit het Nationaal Actieplan 2022-2026 voor hormoonontregelaars (NAPED), dat streeft naar een verminderde blootstelling aan dergelijke stoffen in België. 
 
Vanaf 28 juli vallen hormoonontregelaars met gevolgen voor de menselijke gezondheid onder dezelfde regelgeving met betrekking tot werknemersbescherming als de kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia. 
 
In de codex werd ook toegevoegd welke stoffen en mengsels nu juist onder deze hormoonontregelaars vallen. Er wordt enerzijds verwezen naar de criteria voor de desbetreffende gevarenklassen die eerder dit jaar aan de CLP-verordening werden toegevoegd. Daarnaast wordt nog een extra bijlage (VI.2-4) toegevoegd, waar bepaalde met naam genoemde stoffen in worden opgenomen. 
 
Tot slot worden de hormoonontregelaars ook toegevoegd aan boek X (werkorganisatie en bijzondere werknemerscategorieën) onder de bijlagen van titel 3: jongeren op het werk, en titel 5: moederschapsbescherming. Deze toevoeging zorgt ervoor dat de kwetsbare groepen zoals zwangere vrouwen, ongeboren kinderen en jongeren extra worden beschermd tegen agentia met hormoonontregelende eigenschappen.  

HULP NODIG?

Om de chemische agentia die in uw bedrijf gebruikt worden te kunnen inventariseren werd door Consultes een tool ontwikkeld, de Chemical Assessment Tool (CAT). Met deze tool kan u zelf aan de slag gaan om de chemische agentia die in uw bedrijf gebruikt worden te verwerken in een risicoanalyse, VIK of opslaglijst in kader van Vlarem II. 
 
Op de in de tool ingegeven producten en hun componenten wordt ook een automatische screening uitgevoerd van de meest relevante referentielijsten (o.a. kandidaatslijst, grenswaarden op nationaal en Europees niveau, autorisatie- en restrictielijst, check aanwezigheid milieukwaliteitsnormen, …). Zo heeft  u in één oogopslag zicht op de agentia die de meeste aandacht vereisen wat betreft opvolging en mogelijke substitutie voor een duurzamer alternatief.